فضیل بن یسار
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | فضیل بن یسار نهدی بصری |
| کنیه | ابوالقاسم • ابومِسْوَر |
| لقب | نَهْدی |
| نسب | قبیله بنی‌نهد |
| تولد | اواخر قرن نخست قمری - کوفه |
| مذهب | شیعه |
| صحابی | امام باقر(ع)• امام صادق(ع) |
| اطلاعات حدیثی | |
| راوی از معصوم | امام باقر(ع)• امام صادق(ع) |
| مشایخ | زکریا نقاض • عبدالواحد مختار انصاری |
| راویان از او | ابان بن عثمان • جمیل بن دراج • حسن بن محبوب • حماد بن عثمان • یونس بن عبدالرحمن • علی بن رئاب |
| اعتبار | ثقه |
| موضوع روایات | فقه • کلام(توحید و امامت) • اخلاق |
| تعداد روایات | بیش از ۲۵۴ |
| شهرت | اصحاب اجماع |
| سایر | فقیه |
فُضَیل بن یَسار از اصحاب اجماع که از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) روایت کرده است. نام او در سند بیش از ۲۵۴ حدیث آمده و رجالیان، او را توثیق کرده‌اند. امام صادق درباره وی از تعبیر «منا اهل‌البیت»؛ (از ما اهل بیت است) استفاده کرده است.
نسب و زادگاه
فضیل بن یسار نهدی بصری نسبش به قبیله بنی‌نهد از قبایل یمن می‌رسد که از فرزندان نهد بن لیث یمنی هستند. تاریخ ولادت فضیل دقیقا معلوم نیست ولی بنابر گزارش‌های تاریخی در اواخر قرن اول قمری در کوفه متولد شده است.
او دوران اولیه زندگی را در کوفه گذراند و سپس به بصره مهاجرت کرد و از همین رو به بصری معروف شد.
کنیه و لقب
چون فرزند بزرگ فضیل قاسم نام داشت، کنیه معروف وی، ابوالقاسم است. البته در برخی از منابع، کنیه ابومِسْوَر نیز برایش ذکر شده است. لقب مشهور وی نیز «نَهْدی» است.
جایگاه علمی
رجالیان فضیل را از اصحاب امام باقر(ع) و امام صادق(ع) و اصحاب اجماع می‌دانند. بر اساس منابع، رجال‌شناسان شیعه بر وثاقت و دانش فضیل تاکید دارند؛ کشّی او را در زمره کسانی قرار داده که تمام عالمان و فقیهان شیعه بر عدالت و وثاقتشان اتّفاق دارند و روایاتشان را صحیح می‌دانند و آن‌ها را فقیه‌ترین اصحاب امام باقر و امام صادق (ع) به شمار آورده‌اند. شیخ مفید، فضیل را در گروه فقیهان بزرگ شیعه قرار داده است که شیعیان برای فراگرفتن احکام دین به آنان رجوع می‌کردند و هیچکس آنان را مذمت نکرده است.
نزد امامان شیعه
بنابر گزارش منابع رجالی، فضیل بن یسار از جایگاه ویژه‌ای نزد اهل بیت و به‌ویژه امام صادق (ع) برخوردار بود؛ آن حضرت در مواردی از جمله علی بن سعید بصری را به فضیل ارجاع داده و مقام علمی او را تأیید کرده است.
بنابر روایتی هرگاه حضرت صادق(ع) به فضیل می‌نگریست، می‌فرمود: «مژده بده انسان‌های خاشع را. هرکس دوست دارد مردی از اهل بهشت را ببیند، به این مرد نگاه کند.» و یا می‌فرمود: «زمین به فضیل بن یسار، آرامش و اُنس می‌گیرد.»
همچنین به هنگام غسل فضیل اتفاقاتی افتاده است که با رسیدن اخبار آن به امام صادق(ع)، او برای فضیل از خداوند طلب رحمت کرد و فرمود.
- ...هو منا أهل البيت. (او از ما اهل بیت است.)
نقل روایت
نام فضیل بن یسار در سند بیش از ۲۵۴ روایت آمده است، وی در نقل احادیث به طور مستقیم از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) روایت می‌کند و علاوه بر این وی از زکریا بن عبداللّه نقّاض و عبدالواحد مختار انصاری نیز روایت نقل کرده است. افراد بسیاری نیز از فضیل روایت نقل کرده‌اند که برخی از آنان عبارتند از:
- ابان بن عثمان
- جمیل بن دراج
- حسن بن محبوب
- حماد بن عثمان
- یونس بن عبدالرحمن
- علی بن رئاب
- حریز بن عبداللّه سجستانی
- علاء بن رزین
- عبداللّه بن سنان
- جمیل بن صالح
موضوع روایات
گرایش روایی فضیل بیشتر متمایل به فقه است؛ گرچه در میان اخبار او، روایاتی در حوزه توحید، ولایت و عصمت اهل بیت و اخلاق نیز وجود دارد. اما بیشتر نگرش او، متمرکز در احکام فقهی است. از همین رو یکی از القاب فضیل بن یسار، «فقیه شیعه» است.
وفات
فضیل در عصر امام صادق(ع) درگذشت هر چند تاریخ دقیق آن معلوم نیست. درباره محل وفات او نیز اطلاع دقیقی در دسترس نیست ولی از آنجا که در تاریخ سخنی درباره بازگشت وی از بصره وجود ندارد به احتمال در همان شهر وفات یافته است.
پانویس
- ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۶، ص۲۷۰.
- ↑ غضنفری، علوم حدیث، ۱۳۹۶ش، ص۱۹۹.
- ↑ طوسی، رجال، ۱۴۱۵ق، ص۲۶۹.
- ↑ نجاشی، رجال، ۱۴۲۴ق، ص۳۰۹.
- ↑ طوسی، رجال، ۱۴۱۵ق، ص۲۶۹ و ۱۴۳.
- ↑ طوسی، رجال، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص ۵۰۷.
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، قم، ج۲، ص ۵۰۷.
- ↑ خویی، معجم الرجال الحدیث، دار الزهرا، ج ۱۳، ص ۳۳۶.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، دار احیاء التراث العربی، ج ۵، ص۳۸۹.
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، قم، ج۲، ص۴۷۳.
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، قم، ج۲، ص۴۷۳.
- ↑ خویی، معجم الرجال الحدیث، دار الزهرا، ج ۱۳، ص۳۳۸-۳۳۹.
- ↑ اردبیلی، جامع الروات، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۱.
- ↑ نجاشی، رجال، ۱۴۲۴ق، ص۳۰۹.
- ↑ طوسی، رجال، ۱۴۱۵ق، ص۲۶۹.
- ↑ علی بن سعید بصری می‌گوید:
- به حضرت امام صادق(ع) عرض کردم: من در میان «بنی‌عدی» زندگی می‌کنم. مؤذّن، امام جماعت و تمام مردم، با اهل بیت دشمن و از مخالفان سرسخت شما و پیروان شما هستند. درباره نماز خواندن با چنین جماعتی چه می‌فرمایید؟
منابع
- اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، قم، منشورات مکتبه آیه‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۳ق.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشيعة إلى تحصيل مسائل الشريعة، بیروت، دار احياء التراث العربي، بی‌تا.
- خویی، ابوالقاسم، معجم الرجال الحدیث، بیروت، دارالزهرا، بی‌تا.
- طوسی، ابی جعفر، اختیار معرفة الرجال (رجال کشی)، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، بی‌تا.
- طوسی، ابی جعفر، الرجال الطوسی، قم، موسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۵ق.
- غضنفری، علی، علوم حدیث، تهران، نشر لاهیجی، ۱۳۹۶ش.
- مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، بی‌جا، خیام، ۱۳۶۹ش.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، مؤسسه نشر اسلامی، ۱۴۲۴ق.